In Oosternrijk
Na een tussenlanding in Wenen brengt een klein vliegtuig me naar Klagenfurt, in Carinthië, waar Jorg Haider gouverneur is. We zijn heel dicht bij de grens met Slovenië.
Een boekhandel in het stadscentrum viert een ongewone gebeurtenis. Helga, directeur en uitgever, krijgt een Europese prijs van de Mensenrechten. Een prijs die meteen ook hulde brengt aan allen die meewerken om van die boekhandel, met uitgaven in meerdere talen, een intercultureel centrum te maken. Met de zorg om het woord te verlenen aan de vluchtelingen en de minderheden. Een goede gelegenheid om auteurs uit te nodigen en allen die dit soort werk ondersteunen.
De media zijn aanwezig. Maar wat zullen ze kunnen zeggen? Ik bewonder Helga om haar moed. Ze verdedigt de vrijheid van meningsuiting, ze kiest de zijde van de vluchtelingen en schrikt er niet voor terug het werk van geëngageerde auteurs uit te geven.
De situatie is niet eenvoudig, wolken beginnen zich op te
stapelen. Maar Helga en haar ploeg blijven vastberaden doorgaan.
Niemand is bang. Ze zijn allen zeer gelukkig dat ik van Frankrijk
gekomen ben om ze te steunen en hen aan te moedigen om verder
te doen.
In Digne
Al meer dan zes jaar staat Salah Karker, een van de voornaamste Tunesische opposanten, onder huisarrest, gescheiden van zijn gezin. Nog altijd heeft hij niet het recht Digne te verlaten - een kleine prefectuur in de Alpen van de Haute Provence.
Ik kom in Genève aan met de wagen. De voorzitter van de Mensenrechten van die streek heeft me uitgenodigd. Salah Karker verblijft er in een eenvoudig familiepension, ver van de stad en het verkeer. Ik kom bij hem op bezoek samen met zijn vrouw die met hun zes kinderen in de omgeving van Parijs woont.
Toen ik in 1995 Evreux moest verlaten, had Salah mij een fax gestuurd waarin hij uiting gaf aan zijn verontwaardiging bij wat mij overkwam en mij zijn volledige solidariteit betuigde. Hij heeft van die hartstochtelijke fax nog altijd het dubbel bewaard. Nu was het mijn beurt om hem in Digne mijn solidariteit te betuigen.
In 1988 had Frankrijk hem politiek asiel verleend. In 1993 besliste de toenmalige minister van binnenlandse zaken, Charles Pasqua, na een bezoek aan Tunis, hem zijn bewegingsvrijheid te ontnemen, zonder één woord uitleg. Na al die jaren heeft hij zelfs nog geen recht op een proces. En dàt is het wat hij eist: "Ofwel ben ik schuldig, en dan mag men mij niet opsluiten in een hotel. Ofwel ben ik onschuldig, en dan kan men mij ook zo niet vasthouden." Vandaag komt de kwestie bij de UNO terecht, bij het Hoog Comité van de Rechten van de mens.
Ik mag dineren samen met Salah en zijn vrouw. Nadien gaan
we naar een vergadering in het Cultureel Centrum van Digne. Er
is veel volk. Het is een hoogstaand debat. Er wordt een steuncomité
opgericht. Salah is een gelukkig man.
In het gerechtelijk geneeskundig centrum
- Fançoise is plots gestorven. Ze was nog geen 40 jaar
oud. Als vrouw zonder vaste woonplaats, die lange tijd slagen
te verduren had gekregen, had ze Jean-Claude leren kennen. Een
man die haar respecteerde en voor haar zorgde. Ze leefden allebei
op straat, in hachelijke omstandigheden. Ze waren regelmatige
bezoekers van de "Restos du Coeur" ("Restaurants
met een hart"). Met mekaar praten zonder daarbij te roepen,
dat konden ze niet. Ze maakten voortdurend ruzie. Maar ze waren
dol op mekaar en konden elkaar niet missen.
- Jean-Claude had gevraagd of ik een zegen wou komen uitspreken in het Gerechtelijk Geneeskundig Instituut. Ik liet al het andere werk vallen en begaf mij naar Françoise, samen met nog twee militanten uit onze vereniging die haar kenden. Toen Jean-Claude het gelaat zag van de vrouw die hij liefhad, begon hij te snikken. "Ik had haar nog juist een mantel gegeven" zei hij.
- Ik bad tot God met luide stem en gaf de zegen. Daarna werd de kist gesloten.
- We vertrokken naar de voorstad, naar een onmetelijk groot kerkhof, en hielden halt bij de plaats die voorzien is voor wie geen eigen grafzerk hebben. Drie vrouwen van de Restos du Coeur wachtten ons op met bloemen.
- Ik sprak een laatste afscheidswoord uit, maar Jean-Claude had het lààtste woord: "Lieve Françoise, ik hou van jou met heel mijn hart. Mijn liefste, jij bent alles voor mij. Ik zal je komen bezoeken. Ik omhels je."
- In de snackbar op de hoek hebben we tijd gemaakt om het brood van de vriendschap met elkaar te delen. Jean-Claude vraagt me: "Was het goed, wat ik daarnet aan Françoise heb gezegd?"
- Jean-Claude had gevraagd of ik een zegen wou komen uitspreken in het Gerechtelijk Geneeskundig Instituut. Ik liet al het andere werk vallen en begaf mij naar Françoise, samen met nog twee militanten uit onze vereniging die haar kenden. Toen Jean-Claude het gelaat zag van de vrouw die hij liefhad, begon hij te snikken. "Ik had haar nog juist een mantel gegeven" zei hij.
In de Moskee Adda'wa
- In het socio-cultureel centrum van deze moskee in het 19e
arrondissement van Parijs vinden op zaterdag regelmatig vormingssessies
plaats. Op uitnodiging van de rector van de moskee ben ik er
meerdere malen aan het woord geweest. De toehoorders zijn moslims,
aan de ene kant de mannen, aan de andere kant de vrouwen. Het
onderwerp? Het geweld. Ik liet hen delen in de vraag die me bezighoudt:
hoe komt het dat godsdiensten zo dikwijls aanzetten tot geweld
en de wet van de vergelding toepassen, "oog om oog, tand
om tand'"?
- Nigeria werd onlangs opgeschrikt door een golf van geweld tussen moslims en christenen. Daarbij vielen meer dan honderd doden. In Egypte was er een uitbarsting van geweld tussen moslims en Kopten. Resultaat: een twintigtal doden. Zou het geweld een vast gegeven zijn in de geschiedenis van de godsdiensten?
- Als vertrekpunt nam ik de leer van Jezus, de bergrede, waarvan de monniken van Tibherine (Algerije) ernstig werk hebben gemaakt. Deze bergrede nodigt ons uit om het geweld dat in elk van ons schuilt, te bezweren. De leer van Jezus bevat een geestelijke oproep om vérder te gaan dan de wet van de vergelding, om de waardigheid van de tegenstander te eerbiedigen.
- De monniken uit het Atlasgebergte hebben de weg van de geweldloosheid willen volgen. Ze hebben aanvaard te leven zonder wapens, zonder bescherming. Ze hebben een broederlijke verbondenheid beleefd, zonder wapens.
- Hebben ze mijn oproep gehoord? Voor meer dan één van de aanwezigen was dit precies een nieuwe leer…
- Nigeria werd onlangs opgeschrikt door een golf van geweld tussen moslims en christenen. Daarbij vielen meer dan honderd doden. In Egypte was er een uitbarsting van geweld tussen moslims en Kopten. Resultaat: een twintigtal doden. Zou het geweld een vast gegeven zijn in de geschiedenis van de godsdiensten?