De electronische Catechismus: April 2000
	Bevrijdingstheologieën Archiv	Kerk en democratie

		Het team dat aan deze catechismus werkt biedt u elke maand twee teksten aan. Suggesties om deze teksten te verbeteren worden met dank aanvaard. We zouden deze catechismus graag zien groeien als iets waaraan we samen bouwen. Voorstellen voor nieuwe onderwerpen zijn ook altijd welkom. Bevrijdingstheologieën Men denkt onmiddellijk aan Latijns-Amerika. Maar er zijn ook de bevrijdingstheologieën van Azië, die het accent leggen op het godsdienstig pluralisme. Als men met de andere godsdiensten niet in dialoog treedt, kan men niet samen werken voor meer rechtvaardigheid. Ook Afrika kent zijn bevrijdingstheologieën. Zij leggen de nadruk op de inculturatie. Culturele verdrukking heeft bij de Afrikanen het verlangen gewekt om op zoek te gaan naar hun eigen identiteit. De vrouwen zijn zich collectief bewust geworden van hun uitsluiting, zowel in de kerk als in de maatschappij. Met instrumenten uit de theologie zijn ze begonnen stil te staan bij hun ervaring als vrouw: omdat ze vrouw zijn tot zwijgen gebracht, uitgesloten, van geen tel, gemarginaliseerd. Toch is het in Latijns-Amerika dat de bevrijdingstheologieën het eerst wortel hebben geschoten. Ze doken op in een periode van bevrijdingsbewegingen die in opstand kwamen tegen dictaturen en economische onderdrukking. Ze zijn geboren in Medellin (Colombia) in 1968, op de Latijns-Amerikaanse Bisschoppenconferentie (CELAM). Daarna blijft Medellin een absoluut referentiepunt. Gustavo Gutierrez, een theoloog uit Peru, wordt beschouwd als de grondlegger ervan. Een fundamenteel kenmerk van al deze theologieën is hun vertrekpunt: de wereld van de armen en de verdrukten. Het gaat om een praktijk van mensen die hun eigen geschiedenis in handen nemen. Ze wisselen hun statuut. Ze blijven niet langer 'verbruikers van religieuze goederen', maar worden 'kerkelijk handelend voorwerp'. Overal ontluiken basisgemeenschappen. Het woord van God krijgt bij hen een centrale plaats. Leken, mannen en vrouwen, nemen de leiding in handen. Nieuwe vormen van kerkelijke bedieningen zien het licht. De liturgie wordt creatief. Zo ontstaat een nieuwe vorm van kerk-zijn. De bevrijdingstheologieën kiezen voor een Christus-leer die vertrekt 'van beneden'. "Het woord is vlees geworden" zegt Sint Jan. Ze plaatsen de jonge profeet van Nazareth op de voorgrond, de aardse, historische Jezus. Daarom leggen ze ook zo sterk de nadruk op de centrale plaats die het Rijk van God inneemt in het optreden van Jezus, op zijn keuze voor de kleinsten, op de historische oorzaken die tot zijn dood hebben geleid. Als zij die niet meetellen zich beginnen bewust te worden van hun eigen waardigheid en kracht om zich te bevrijden, dan worden ze een gevaar voor de machthebbers en de gevestigde orde. Het duurt niet lang voor de aanhangers van deze theologieën aangevallen worden, in naam van de zogezegde 'nationale veiligheid'. Ook Rome heeft zijn bedenkingen. Maar zolang er armen zullen zijn die in verdrukking leven, zolang zullen bevrijdingstheologieën blijven bestaan.
		Top

		Kerk en democratie De democratie is een politiek systeem waarbij de burgerbevolking opgeroepen wordt om de gezagsdragers aan te wijzen en te controleren. Zo blijft de bevolking niet langer onderworpen aan willekeur, maar krijgt ze zelf verantwoordelijkheid. Anders gezegd: een aantal mensen die samen leven, nemen hun toekomst, individueel en als groep, in eigen handen en ondertekenen een sociaal contract dat hen bindt. De verkiezingen zijn hiervan de uitdrukking en het controle-instrument. In het verleden stond de kerk wantrouwig tegenover het toekennen van vrijheid en verantwoordelijkheid aan het gewone volk. Maar ze is geëvolueerd. Nu is ze van oordeel dat dit overeenkomt met de natuur van de mens. Het is goed dat de mens vrij en actief kan deelnemen aan het beheer van de zaken die iedereen aanbelangen, en zijn bestuurders kan kiezen. Onlangs nog hebben de Franse bisschoppen verklaard dat de democratie de beste bestuursvorm is om menselijkheid te bevorderen. Waarom past de kerk dit model dan niet toe binnen haar eigen schoot? Omdat, zo zegt men, de kerk geen democratie is. Het is natuurlijk evident dat geen enkel politiek regime iets te zeggen heeft over de Kerk als genadevolle heilsgemeenschap. Alleen Christus is Heer en Meester over zijn kerk. Niet de monarchie, niet de democratie. Hoewel de kerk voor haar structuur heel wat elementen heeft overgenomen uit het model van de monarchie. Mag het dan waar zijn dat de kerk geen democratie is zoals de andere, toch is ze aan zichzelf verplicht echt democratisch te functioneren. Het is inderdaad in haar manier van functioneren en in haar structuur dat ze iets te zien geeft van haar geestelijke werkelijkheid. Welnu, er is een diepe verwantschap tussen de democratische deugden en de evangelische deugden. De principes van vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid spreken op geen enkele manier het evangelie tegen. Democratie is geen anarchie. Een democratische bevolking is geen vormeloze massa die de speelbal is van haar instincten. Ze zorgt dat er regels zijn om haar handelen te bepalen. Het recht en de grondwet beantwoorden aan een morele eis: menselijke relaties zullen in laatste instantie niet geregeld worden door geweld of het recht van de sterkste. Als de gemeenschap van de gedoopten met aandrang om democratie vraagt, dan is dit omdat ze de opdracht heeft een broederlijke gemeenschap te vormen. De christelijke gemeenschap ziet zichzelf als een gemeenschap van broeders en zusters, bijeengeroepen door dezelfde Vader. De oorsprong van de kerk gaat terug op de apostelen, en is dus collegiaal. Duidelijk iets anders dan om het even welke vorm van monarchie. De Geest is zonder voorbehoud geschonken aan de gemeenschap van de gelovigen, en niet alleen aan enkele bevoorrechten. Daarom dragen allen, op elk niveau, medeverantwoordelijkheid. En ook het principe van de gelijkheid, die in onze moderne samenleving niet weg te denken valt uit de democratie, is niet vreemd aan het evangelie. Ook vrouwen volgden Jezus! Ze kregen belangrijke taken toebedeeld in de primitieve kerk. Ze ontvangen hetzelfde doopsel als de mannen, en daarmee dezelfde rechten. Men stelt het vaak zo voor, alsof het volk de plaats van God zou innemen als de kerk democratisch zou worden. Maar in de politieke democratie wordt niemand geacht de plaats van de macht echt in te nemen. Iemand krijgt die plaats toegewezen, voorlopig, en symbolisch. Niemand heeft directe toegang tot de waarheid. Men benadert de waarheid via het spel van debat en communicatie. Ook in een kerkelijke democratie heeft niemand het recht zich op de plaats te stellen van Diegene die aan de grondslag ligt van elke waarheid. Die plaats moet leeg blijven, anders zal men zien dat ze ingenomen wordt door een afgod. De kerk mag zich niet opsluiten in een verleden waarin ze ooit gedacht heeft dat de principes van de monarchie beter geschikt waren voor een goed bestuur. De vraag naar democratie wordt rechtstreeks tot haar gericht. Haar eigen geloofwaardigheid staat op het spel.
		Top

		Archiv : Catechismus maart 00, De vier uitersten, De Kerk Catechismus februari 00, De interreligieuze dialoog, Het Wijdingssacrament Catechismus januari 00, De overtreding, Wie of wat is heilig? Vergis je niet! Catechismus december 99, Adventstijd, Onvolmaakt, en dus moeizaam op weg Catechismus november 99, Het geestelijk leven, God is relatie Catechismus oktober 99, Het jubeljaar, Bedevaarten Catechismus september 99, De politiek, De hoop Catechismus juli 99, Liefde en liefdadigheid, Het wonder Catechismus juni 99, Zeldoding, De ambten in de Kerk Catechismus mei 99, Samen met agnositci en atheïsten, Het mysterie van het kwaad Catechismus april 99, De Initiatiesacramenten, Het geloof, wat is dat toch? Catechismus maart 99, Het huwelijkssacrament, Het eeuwig leven Catechismus februari 99, De Sacramenten, de Vasten Catechismus januari 99, Euthanasie, Staatsburgerschap Catechismus december 98, Kerstmis, Racisme Catechismus november 98 Catechismus oktober 98 Catechismus september 98 Catechismus augustus 98 Catechismus juli 98 Catechismus juni 98 Catechismus mei 98 Catechismus april 98 Catechismus maart 98 Catechismus februari 98 Catechismus januari 98
		Top