- Het team dat aan deze catechismus werkt biedt u elke maand twee teksten
aan. Suggesties om deze teksten te verbeteren worden met dank aanvaard.
We zouden deze catechismus graag zien groeien als iets waaraan we samen
bouwen.
- Voorstellen voor nieuwe onderwerpen zijn ook altijd welkom.
De Overtreding
Wetten en voorschriften bakenen onze weg af en helpen ons op die manier vooruit in het leven. Burgerlijke wetten, morele wetten, eventueel ook religieuze wetten. In principe zijn ze bedoeld om de mens te beschermen en om het samenleven tussen mensen mogelijk te maken, en dit zo harmonisch mogelijk. Uiteraard zijn deze wetten niet volmaakt, zoals alle mensenwerk.
Het is de taak van de wetgever de wetten aan te passen en te verbeteren. Ondertussen vormen ze een nuttig kader, niet weg te denken uit ons persoonlijk en sociaal leven.
Hoeveel aandacht en eerbied men ook moet hebben voor dit geheel van voorschriften, toch zijn er momenten waarop een andere houding noodzakelijk is, die vaak in een verkeerd daglicht wordt gesteld: de overtreding. Dat woord heeft bij sommigen een slechte weerklank, het lijkt immers te wijzen op het miskennen, het misprijzen van zelfs de meest waardevolle wetten. Onze opvoeding heeft ons altijd geleerd ons aan te passen. We mochten geen stap verder gaan dan wat voorgeschreven was. Wie het wel deed, moest zich schuldig voelen.
Toch zijn er omstandigheden en etappes in ons bestaan waarin we, in naam van de doelstellingen en waarden die de wet geacht wordt te verdedigen, ons innerlijk opgeroepen weten, vanuit ons diepste geweten, om de wet te overtreden.
Overtreden (of zeggen we in het Nederlands beter 'overschrijden'?) betekent vérder gaan dan de gebaande wegen, inspelend op concrete situaties waarin mensen zich bevinden en die om een radicale aanpak vragen. Het is daden stellen die men, in de strijd tegen schreeuwend onrecht, onontbeerlijk acht om de gevestigde orde te doen evolueren. Het is in zekere zin een wereld voorbereiden die méér rekening houdt met de mens, en in het bijzonder met de meest benadeelde mens.
Waar hij ook maar voorbijkwam schonk Jezus vertrouwen, hielp de lamme om rechtop te staan, genas de zieke. Waar het nodig was overtrad hij bestaande wetten, zoals die van de sabbat. "De sabbat is gemaakt voor de mens, niet de mens voor de sabbat" (Marcus 2, 27). De wet, de gevestigde orde, hinkt altijd voor een deel het leven achterna. Wie op een verstandige manier de wet overtreedt, baant de weg voor een evolutie die noodzakelijk is. Denk aan de moed van de eerste gewetensbezwaarden, aan het koppig verzet van vrouwen die strijden voor de gelijkberechtiging van de vrouw in kerk en samenleving.
Het overtreden van een wet kan getuigen van kinderachtigheid, onvolwassenheid. Maar het kan ook een profetische daad zijn: als dit gedrag niet beperkt blijft tot negatieve kritiek, maar wegen uittekent naar een meer rechtvaardige samenleving, met meer aandacht voor concrete situaties en mensen. Dit vraagt helderheid van geest, maar ook moed. Men moet bereid zijn om een eenzame weg te gaan, tegen de heersende overtuigingen in. Men moet ook nederig zijn, want alleen de toekomst zal uitmaken of het om een constructieve stap ging. Maar hoe dan ook, het is nù dat we aandacht moeten besteden aan situaties die onduldbaar zijn en dat we met de nodige veranderingen moeten beginnen, in het licht van wat we nù zien.
Elke gemeenschap, elke samenleving, elke kerk verstart als er geen voorlopers meer zijn die - ook als zij niet begrepen worden, door de goegemeente verworpen of geminacht - de weg banen naar een toekomst die rechtvaardiger is en waar meer eerbied is voor iedereen.